PLANTAR FASİİT
Ayak tabanında topuktan parmaklara uzanan bağ dokusu plantar fasya olarak adlandırılır.
Bu fasya ayak tabanında ayak kemiklerini destekler ve yürümeye yardımcı olur.
Ayağın kavisini oluşturmakta da önemli görev üstlenir.
Longitidunal arkı(ayak iç yanından görülen kavis) destekler
Plantar Fasiit Nedir?
Ayak tabanının altında ağrılı inflamasyondur.
Plantar fasyanın iltihabı ve kalınlaşmasıdır.
Plantar fasyanın özellikle topuğa yapışma yerinde tekrarlayan mikrotravmalar sonucu oluşan aşırı kullanım yaralanmasıdır.
Aşırı subtalar eklemin pronasyonu(ayak tabanının içe basması), kemer yapısını alçaltır,ayağı uzatır ve plantar fasya üzerinde çekimsel bir kuvvet yaratır.
Zamanla bu çekimsel kuvvet fasyanın ve çevre dokuların iltihaplanmasıyla sonuçlanır.
Kemerde ve topukta ağrıya neden olur.
Genç atletlerde sıklıkla görülür.
Olguların 1/3’ünde çift taraflıdır,.
Ayrıca hastada kalkaneal spur oluşumu gelişebilir.
Bu ağrının değil patolojinin bir sonucudur.
Çekimsel kuvvetler kalkaneal çıkıntıda bir kemik gelişimine yol açar ve bu da topuk merkezinde keskin bir ağrıyla sonuçlanır.
Kalkaneal spur nedir?
Topuk dikeni olarak bilinmektedir.
Plantar fasya ile kalkaneus’un birleşim yerinde kronik süreçte kalsiyum çökmesi ile oluşur.
Topuk dikeni genel olarak ayak kas ve bağlarının zorlanması ve topuk kemiğini saran zarın aşınması sonucu ortaya çıkar.
Özellikle koşma ve sıçrama aktivitelerine büyük zaman ayıran sporcularda sık rastlanır.
Topuk dikeni plantar fasiit olan hastalarda yaygın olarak görülmekle birlikte bazı artritler de topuk dikenine neden olabilir.
Plantar fasiit belirtileri neler?
Ayak tabanında ya da topukta ağrı,
Sabah yataktan kalktıktan sonra ya da uzun süre oturduktan sonra topukta ağrı ve gerginlik (Topuk ağrısı sabahları veya uzun süre inaktivite sonrası ilk adım atılırken şiddetlenir. Yürümeye devam ettikçe azalması tipiktir. Ancak gün sonuna doğru uzamış yüklenmeyle birlikte yeniden şiddetlenir.)
Çıplak ayakla sert zeminde yürümekle artan topuk ağrısı
Uzun süre ayakta kalmak/ koşmak/ yürüme sonrası gelişen topuk ağrısı
Ayak taban ve baldır kaslarında gerginlik
Topuk iç tarafında elle muayene sırasında ağrı
Ayak başparmağını geriye çekmekle hissedilen ağrı
Ayak bileğini geriye bükmekle hissedilen ağrı
Parmak ucunda yükselmekte ağrı
Plantar fasiiti tetikleyen nedenler neler?
Kilo artışı
Sporcularda %10 kuralına uymayıp tempolarını arttırmaları
Uzun süre ayakta durmak
Yürüme, ayakta durma, merdiven çıkmayı arttırma
Yüksek topuklu ayakkabı giyme
Sıçrama aktivitelerini çok yapma
Kötü ayakkabı seçimi
Bilek hareketlerinin kısıtlı olması,
Ayak ve baldır kaslarının zayıf, kısa veya gergin olması
Pes planus (düz tabanlık)-pes cavus (çukur ayak)
Ayakta bulunan arkın sert olması
Aşırı ayak bileği pronasyonu (Ayak tabanının içe basması)
Hastalarda tedaviye geçmeden önce AKTİVİTE MODİFİKASYONU yapılır:
Eğer koşucuysa koşu temposunu düşürüp antrenmanlarının yeniden düzenlenmesi istenir.
Hastanın iyi yapılmış ve ayağa uygun ayakkabı giymesi istenir.
Kilo kontrolü gereklidir.
Topuğa tekrarlayıcı yük binmesi engellenmelidir.
Yürüme ve sıçrama esnasında sert topuk vuruşlarından ve trambolin kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Yataktan kalkmadan önce mutlaka esneme egzersizlerini yapmalıdır. Gün içerisinde tekrarlamalıdır.
Tabanı sert ve topuklu ayakkabılardan uzak durmalıdır.
İhtiyaca göre tabanlık kullanımı önerilebilir.
Ağrılı durumlarda buz uygulaması faydalıdır.
TEDAVİ:
*İstirahat (hasta ağrısı geçene kadar dinlenmeli , süresi ihtiyaca göre belirlenmelidir),
*Soğuk uygulama; Bir kovanın içine soğuk su doldurun ve içine buz atın. Ayağınızı 15 dk süreyle buzlu suyun içinde tutun.
*Anti-inflamatuar ilaç kullanımı (doktor kontrolünde!),
*Ortez kullanımı;
Topuk yastıkları,
Pronasyon durumundaki ayağa topuk iç kısmından tabanlık takviyesi yapılmalıdır.
Gece splintleri posterior bacak kasları ve plantar fasyanın esnekliğinin devamının sağlanmasında etkili olur.
*Buz masajı,
Pet şişeye su doldurup dondurun. Buzlu şişeyi ayak tabanınıza yerleştirin. Ayağınızı ileri geri hareket ettirerek kendi masajınızı yapabilirsiniz.
*Masaj;
Ayak tabanına zeytinyağı veya kas gevşetici krem ile topuktan parmaklara doğru derin doku masajı ;Bacağımızı diğer bacağın üzerine çaprazlıyoruz, ayak tabanımız üste gelecek şekilde ayağımızı karşı dizimize yerleştiriyoruz. Ayak bileğimizi ve parmakları geriye alarak plantar fasyayı gergin hale getiriyoruz. Elimizi yumruk yapıyoruz. El parmakarımızın tersini kullananrak topuktan ayak parmaklarına doğru masaj yapıyoruz.
Tenis topu ile ayak tabanına uygulanan masaj oldukça rahatlatıcıdır,
*Bantlama,
Fizyoterapistinizin yardımı ile ayak tabanına yapılan kinezyolojik bantlama tedavide önemli bir yer tutar.
EGZERSİZ
Ağrının yoğun olduğu akut dönemde (3-7 gün) germe egzersizleri ile başlanmalı.
Ayak bileğini geriye doğru geren egzersizler (başlangıçta çok agresif gidilmemeli, ağrı sınırında bırakılmalı)
Diz arkası kasları geren egzersizler
Palantar fasyayı geren egzersizler
Ayak tabanındaki kasları kuvvetlendirici egzersizler
Subakut olarak tabir edilen ağrının azalmaya başladığı dönemde(1-3 hafta) kuvvetlendirme egzersizlerine geçilir.
Ayak bileğini kuvvetlendirici egzersizler
Ayak parmaklarını kuvvetlendirici egzersizler
Diz kaslarını kuvvetlendirici egzersizler (ayak bileğini ve parmakları hareket ettiren kasların bazıları dize yapışır. Dizdeki problemler ayak bileğinde de uyumsal deformitelere neden olur. Örn; X bacak olan bireylerde ayak tabanı içe basar [pronasyon]. Bu da plantar fasiit oluşumunu tetikleyebilir.
Kronik dönemde (1 ay-..) subakut dönemdeki egzersizlerin yoğunluğu artırılır.
Sıçrama, koşma, denge egzersizleri programa dahil edilir.
Spora özgü egzersizlere geçilir.
Doğru değerlendirme ve uygun egzersiz programı ile plantar fasitten kurtulabilirsiniz.
Sağlıkla kalın..