Sağlık hepimizin bildiği sadece hasta olmama durumu değildir. Tam bir tanımlama yapmak gerekirse, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sağlık için şöyle diyor; ‘yalnızca hastalık veya engelin olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak tam bir iyilik halidir.’
Tanımlamadan da anlaşıldığı üzere tam bir iyilik halini biz sağlık olarak adlandırabiliriz. Sağlıklı olmak için sağlıklı yaşamalıyız.
Peki, sağlıklı yaşam nasıl olur?
Sağlıklı yaşam, aslında bazı kurallara bağlı olarak yaşama biçimidir. Çeşitli kurallar bütünüdür. Bu kuralları sıralamak gerekirse;
- Yeterli ve dengeli beslenme
- Düzenli fiziksel aktivite
- Sigara vb. kötü alışkanlıklardan uzak durma
- Hijyen kurallarına uymak
- Sağlıklı bir çevre
Beslenme, doğumdan ölüme kadar geçen sürede büyüyüp gelişmek ve sağlıklı, üretken kalmak için gerekli besin ögelerinin vücuda alınıp kullanılmasıdır.
Besin ögeleri dediğimiz kavram ise aslında hepimizin sürekli duyduğu; proteinler, karbonhidratlar, yağlar, vitaminler, mineraller ve sudur. Bu ögelerin sayılarını artırabiliriz ama genelde herkes tarafından kabul görmüş sıralama bu şekildedir.
Sağlık için, sağlıklı yaşam için, sağlıklı beslenme gereklidir. Sağlıklı beslenme de sağlıklı yaşam kurallarında olduğu gibi yeterli ve dengeli beslenmeden geçmektedir. Burada şu atasözü karşımıza çıkar ‘azı karar çoğu zarar’.
İnsanoğlu hayatta her şeyi gereğinden fazla istediği gibi beslenme konusunda da aşırıya kaçmıştır. Bir besini çok tüketirken diğerini hiç ya da çok az tüketmiştir. Yeterli beslenmede amaç her besin ögesinden yeterli miktarda ve düzenli tüketip vücudumuza almaktır.
Şimdi besin ögelerini saydık ama biz proteini protein diye tüketmiyoruz. Genel olarak biz benzer özelliklere bağlı olarak besinleri 4 grupta toplarız; süt ve ürünleri grubu, et-yumurta-baklagiller grubu, ekmek-tahıl grubu ve son olarak sebze-meyve grubudur.
Beslenmemizde bu dört grubu orantılı olarak tüketirsek yeterli ve dengeli beslenmiş oluruz. Sadece et yiyerek ya da sadece sebze ağırlıklı beslenmemeliyiz. Şu an tam mevsimindeyiz ve sürekli duyuyoruz ‘ben sadece bugün meyve yedim’ demek yanlıştır.
Besin gruplarını tanımlarken, benzer özelliklere sahip besinlerin bir araya getirildiğini söylemiştik. Bizler bu gruplara dair besinleri tüketirken aslında aynı özelliklere sahip gıdaları almış gibi oluruz. Yani sadece meyve tüketmek bize karbonhidrat, vitamin ve mineral alımı sağlar. Ama bizim proteine ya da yağa da ihtiyacımız var. Eğer gelişme çağındaysak proteinsiz ya da yağsız bir diyet bize yarardan çok zarar sağlar.
Besin ögelerini görev bakımından sıralarsak;
- Enerji vericiler; karbonhidratlar, yağlar, proteinler
- Büyüme ve onarım; proteinler, mineraller ve su
- Düzenleyiciler; vitaminler, mineraller ve su
Aslında sağlıklı yaşam ve beslenmenin özü, düzenli bir hayattan geçiyor. Sağlıklı kalmak için sağlıklı yaşamak, sağlıklı yaşamak için sağlıklı beslenmek, sağlıklı beslenmek için yeterli ve dengeli beslenip düzenli fiziksel aktivite yapmak, düzenli fiziksel aktivite yaparak kötü alışkanlıklardan uzak durmak, sağlıklı bir çevreye sahip olmak ve en son olarak hijyen kurallarına uymak.
Düzenli beslenin, spor yapın, sağlıklı kalın…